Sanigorneq

Aqqut nassaariuk

Sanigornissamut periaaseq pitsaasoq tassaavoq alloriallattaarneq. Alloriallattaanerit maannak­kut ileqqut atugarilersimasanni allannguutaap­put – allannguutit, illit inooqataaffigerusutatit siunissarlu ungasinnerusoq isigalugu ingerlassinnaasatit. Periaaseq taanna alloriallattaarner­nik imalik allannguutissanik suliani allani ajunngitsumik atorluarneqarsinnaassasut ilimanarpoq, sanigorsarnerinnarmiunngitsoq.

Alloriallattaarnerit kinguneqarluartuusarput
Alloriarnerit mikisut pitsaanerit, mikisutut isigisatit, timippilli angisuutut malugisai.

Tassanngaannaq nutaamiileriataarputit
Alloriallattaarnernik periaaseqarnissap tunuan­niippoq, annikitsunnguanik alloriallattaanerit pitsanngortikkiartuaartittuarnissaat. Taamaa­liornikkut siornatigut angisooq alloriarnerlu passukkuminaatsoq, tassaalissaaq alloriarneq mikisoq allannguut arriitsumik atulerukku allo­riallattaarnerillu atugarilerukkit.

Aqussinnaasatit tassaapput nerissallugit aala­jangiussatit aamma imissallugit kiisalu timinnik aalatitsinerit. Allannguutit annikitsut eqqortut ulluinnarni inuuninni suliarisassanni taakkunani suliarigukkit, piffissap ingerlanerani sanigoriartuaassaatit.
Taamaat tumik: Alloriallattaar­ninnut sammivitit aamma nukitit sammitikkit sanigornisssallu nammineq takkuttussanngorti­guk. Nukittuffigisatit isiginiarnerukkit, aamma allat tamaasa allannguiniarninnit maluginiak katit, nuannersutut misigisatit.

Kisimiillutit imaluunniit allat peqatigalugit?
Aalajangerniaruk kisimiillutit allalluunniit peqatigalugit qanoq iliuusissat suliariniarnerit. Nam­mineerlutit akisussaaffik tigusariaqarpat kisianni inunnit allanit ulluinnarni qanillugit inooqa­tigisannit tapersersorneqarneq iluaquterujussuusarpoq. Allanilli peqateqarneq iluaqutaalluassaqaaq atukkat assinginik atugaqartunik.

Ileqqorilersimasalli nukingat angeqaaq, ileqqo­rilersimasallu peerneqarsinnaanngiusartut pigiinnarsinnaanerat ajornanngitsuaraavoq. Peqataanillu ullutsinni inuiaqatigiit inuuffigisat ajornannginnerutittorujussuuaat inooriaaseqarnissaq kalorialikkaanik nerisaqarnissaq aamma imeruersaateqartarnissaq – timimillu aalatitsi­sarneq annikitsuararsuaq.

Inuunerit nammineq takkuttartoq unitsiguk
– Inuunerillu uunga sammitileruk
Ullut tamaasa nerisassanik periarfissat 200­-nit amerlanerusut isummerfigisarpatit. Taassuma­lu qaavatigut timip aalatissinnaanissaanut uninngatiinnarnissaanullu periarfissat arlalissuup­put. Eqeersimaarlualaaruit toqqaaniarninni, taava alloriangaatsiariissaatit. Toqqaasarnippit amerlanerpaartaat nammineerlutik takkuttar­tuupput. Pisiniarputit, nerisassiorputit, puugut­tamullu nerisassat pisarpatit, sutorniartarfimmi nerisarputit, nerillusarputit, imerlutit, aalasar­putit issiasarlutillu aalanngingajallutit eqqarsaatigeqqaanngikkaluarlugu. Eqqarsaqqaanngik kaluarlunili iliuuseqaannartarneq unitsissinnaavat eqqarsaqqaalaartarnerlu atulerlugu. Eqqu­manissat pisariaqarpoq, iliuutsitit qanoq ittuusut nalunagit massakkullu pisunut eqqumallutit. Sanigussaguit pisariaqartippat nerisassanik, najugassannik, aalanissannik aamma inooriaat­ sinniileqquni allani annikitsunik angisuunillu toqqaasarnippit katinnerat suusoq.

Iliuutsinnut eqqummanerulernissat aallar- tissinnaavat imminut aperisalernikkut:
• Massakkorpiaq suut periarfissaraakka? Pisi­ niaraangavit taamatut imminut aperisassaatit, nerisassioraangavit, puuguttat nerisassannik immeraangakku, neriniartarfimmiikkaangavit, kaassuataaraangavit, elevatorimukaraangavit, suliffinnukaraangavit, il.il. Naatsumik oqaatigalugu: oqimaassutsinnut sunniuteqartussamik sumiiffimmi arlaanni sussanerlutit aalaja­ngerniartussanngoraangavit. Ullup ingerlanerani arlaleriarlutit taamatut imminut aperisarneq ileqqunngortikkukku, paasisimalissavat sunis­sannik nammineq qinersinissannut kiffaanngissuseqarnerit – aaqqiissutissanillu nassaassaatit ilinnoqqissaaq naapertuuttunik.

TUNNGASVIUSUT PINGAARTUT
— Anguniagaqartillutit ileqqorilersimasannik allannguutissanik atuuttuaannartussanik angu­ niaaneq, taamaalillunilu aamma oqiliartortuar­ nissannik.

Ajunngitsuussaguni piumasaqaataanngilaq eqqoqqissaartuunissaa.
Oqilinissannut malitassap ”eqqoqqissaartup” malittarinissaa pisariaqanngilaq. Sammivilli eqqortoq ingerlaffigiinnassavat. Eqqaamallugu, siumut marlunnik alloriarneq kingumullu ataat­simik alloriarneq ataatsimut isigalugu ataatsimik siumut alloriarneruvoq. Allorninnguit nuannaarutigisakkit.

Sunaluunniit ajornartitaanngilaq
Nerisassanik aalajangersimasunik nerisinnaanis­sannik, illigisannik, imminut inertinngisaanna­rit. Uagut inuit nerisinnaasarpugut taakkorpia­nik, immitsinnut nereqqunngisatsinnik, anner­ tusillugit nerisarluta. Sungiusaruk mamarluartut mamarsavillutit nerinissaanik imminut assuari­nak/nalunngeqatigiinnissutsit innarlinngikka­luarlugu – pisarnittuulli minnerusumik nerigit. Nerisassat ulluinnarni nerisartakkattut isigikkit (soorlu paarnat, naatitat aamma karritatse­ qummarlukkat (fuldkorn) aamma nerisassat qa­qutigoortut (soorlu kaagit, mamakujuttut aamma sukkulaatit) – nerisassat ”inerteqqutaan­ ngitsunut” ”iner teqqutaasunullu” immikkoorteqinagit.

Suut tamarmik ajunngitsumik tunisarpaatit
Ileqqut ilaat ileqqutut ajortutut nalilinngisaan­nakkit. Suna tamaat isigalugu ileqqut tamarmik ajunngitsumik tunisarpaatit. Assersuutigalugu sukkulaatip iluarisimaarinninnermik, akissarsias­sannik eqqissinermilluunniit tunisinnaavaatit/sunnersinnaavaatit. Kisianni oqilinissat siunerta­rigukku, taava imminut aperigit: peqqinnerule­ rumallunga pissarsiassap assinga qanoq ilillugu pissarsiarisinnaavara?

Piumassuseqarnerit akueriuk
Ilaanneeriarluni mamartunik kaanneq pissusis­samisuuginnartuuvoq. Tamanna ilaatigut pissu­teqarpoq qaratsami ilaani piumassuseqarner­mut immikkoortortaq ilorrisimaartinneqarnis­ saminik piumasaqartoq. Eqqarsaatigiguk ma­martut suut nererusunnerlugit, taamapiumassuseqarnerit/pissarserusunnerit naam­massisaqarfigerusullugu. Imaluunniit nerinngik­kaluarlutit allatut iliuuseqarsinnaavutit, aamma ilorrisimaarnissannik pissarsiaqarfiusumik.

Nammagittarit
Anguniagaanngilaq sukkasuumik aamma an­nertuumik sanigorneq, amerlasuutigut sukka­ suumillu assullu puallarnermik kinguneqaannartartoq. Anguniagaavoq ungasinnerusoq isiga­lugu sanigornissaq. Piffissaq atugassaq atoruk eqqaamajullu sanigornissaq kisimi angunia­gaanngimmat. Siullerpaatut pineqarpoq ajor­nanngitsumik ajunngitsumik atugaqarnissaq.
Imminut eqqartuutissanngilatit
Qanoq iliornerit qanorlu iliunnginnerit eqqar­ tuuttutut inniaqinagu. Annerusumik misiliinna­ ruk pissutsit taamaattuuinnarnerat paasiinna­ ruk imminut sakkortuuliorfiginak. Arlaat iluat­ sinngippat, akueriinnaruk misiligullu allamik iliuuseqarneq.

Alapernaatsuugit
Alapernaatsuugit, ammasoq ileqqutoqqannullu periarfissannullu tunngatillugu misileraasoq. Il­lit kisivit ilisimavat ilinnut suna pitsaanerpaanersoq. Illit tassuuna ilisimasalissuuvutit. Periarfis­sat assigiinngitsut misilerakkit, misileraajuarillu, ilinnorpiaq misigisaq pitsak.

Ingerlaannarit
Iluarneruvoq iluatsittut ilanngui suliarisarukkit, ingerlattuarsinnaasatit, amerlasooriarlutit allanngortitsisarnissanninngaanniit nalunagu ingerlannaviarnagit. Amerlanerimmi puallaqqittarput ileqqut nutaat najummiinnarsinnaasannginnamikkit. Taamaattumik ullut tamaasa eqqaasit­ tassaatit iluaqutigiligassannik, peqqinnarneru­ sumik inuuneqalersutit sanigoriartortutillu.
Aallaqqaataaniinnaanngitsoq, kisianni aamma anguniakkat angugaangakku.

Pisiniaraangavit

• Nerisassarsiniarnerit aamma nerisassatit siuningaaniilli pilersaarusiukkit
• Pisinianngisaannarit kaallutit.
• Pisiarisakkit pisiarerusutatit annikitsukkuu­taarlugit.
• Nerisassanik igariikkanik angerlaatassannik pisinngisaannarit ilinnik ussernartorsiortitsi­ sussanik.
• Neqeroorutit mianersuutikkit amerlasuun­ ngorlugit pisiareriataarsinnaasatit, ass., ”Sukkulaatit angisuut pingasut pisiarikkit ataaseq akilernagu”.

Nerigaangavit imeraangavillu

• Puuguttat, skålit immiartorfiillu minnerusut atortakkit.
• Nerisassat suli iggavimmiitillutit puugutas­sannut ilissavatit, siatsivillu igarlu kissarsuutip qaavaniitiinnartakkit.
• Tamussernippit kingorna ajassaatit atukkatit nerriviup qaanut ilisakkit, oqummerseqqinnisavit tungaanut.
• Nerisatit tamualluartakkit. 
• Sukkaatsumik tamuasarit unikkallartarlutillu, taamaalillunilu naappit qaratsannut qaarsil­lannerit pillugu ilisimatitsisarnissani angumerisinnaaniassammagu – nerivallaalertinnak.
• Nerinerpit nalaani allanik sammisassarsiorna­veersaarit, ass. TV.
• Piffissani aalajangersimasuinnarni nerisarit. Kaakkunnaarnissaannarpit tungaanut.
• Angerlarsimaffinni nerisarfiit aalajangersima­soq nerisarfigiuk, ass. nerrivimmi.
• Nerinerit naammassiniariaraangakku nerrivik qimattassavat.
• Nerisappit sinneri nillataartitsivimmut ilina­ suartakkit, nerereeraangavit.

Anigaanni

• Fiistertinnak, feriartinnak imaluunniit allani katersuuffinni neringaatsiarfiusartunut peqataatinnak, siuningaaniit eqqarsaatigiuk suna nerissanerlugu imissanerlugulu.
• Sungiunniaruk inussiarnersumik naameersinnaanissat. Assersuutigalugu oqartarit.: “Mamarluinnarpoq, qaarsillappungali”.
• Tigoriaannarnik neriniarfiit buffiit namminer­lu tigooraannarlugit neriniarfiit mianersuutik­kit nerivallaarfigisinnaasatit.
• Grillbarit iserfiginaveersaakkit, iffiortoq allallu ussernartorsiorfigineqarsinnaasut. Aqqusineq alla ingerlaffigisaruk.

Allanik suliaqaraangavit

• Eqqarsaateqarit nerisassaanngitsunik. Eqqar­saatitit soqutigisannut allanut sammitikkit.
• Mamartutulerusunnaveersaarit. Mamakujut­tut isiginngisannut inissikkit. 
• Eqqaamajuk ilaatigut kaalaartarneq uloriananngimmat.
• Allanik nerisassaanngitsunik allanilli soquti­gisannik imalinnik sammisassarsiorit.
• Nerinak aamma nuannarisannik allanik suiaqarit. Ass. allat ilagikkit, nipilersortunik tusarnaarit, qitinneq, tiinganeq, tagiartortigit, kis­sartutsiarsuarmut uffarit, filmerit, qarasaasia­mik pinnguarit, tiitorit, pisuttuarit, pinngua­rit, atisarsiniarlutit pisiniarfinniigit, nalaasaarfimmi sinngusarit imaluunniit nuannersumik atuakkamik sammisaqarit (nerisassiornermut sanigorsarnermullu tunngasuunngitsunik).